Een tomte of nisse is een soort kabouter of elf uit Scandinavië. In de noordse folklore was de nisse de ziel van de eerste bewoner van de boerderij. De nisse bewoonde de grafheuvels rond de boerderij. Als de nisse niet goed behandeld werd, vertrok het wezen.

Het schenken van voedsel en kleding speelt een rol in de omgang met de nisse. De nisse kan van vorm veranderen. Ook zijn er verhalen waarbij het wezen slechts één oog heeft zoals een cycloop. De nisse zorgt voor dieren en houdt vooral van paarden. 

Een bijnaam voor de nisse is Nils of Niels, de Scandinavische naam voor Nikolaus of Nicolaas (Nils Holgersson en Holger de Deen). Er zijn uitdrukkingen bekend als Nisse god dräng (Nisse goede man, zoals Robin Goodfellow).

Andere namen zijn lille Niels, Niels gårdbo, gårdbo, gårdbukken, tonttu (Fins), gardvord (tuinbewaker), god bonde (goede boer), fjøsnisse (boerderijkabouter), gårdsrå (tuingeest) en Puge. Robin Goodfellow is een Puca of Puck, een bosgeest vergelijkbaar met de witte wieven. Puge, Puca en Puck komt van "pwca" of "pwca". In IJsland is púki een kleine duivel. Puck speelt een rol in A Midsummer Night's Dream en Faust

Er zijn verhalen bekend waarin buren elkaar beschuldigen van het houden van een nisse, omdat hun oogst om onverklaarbare redenen beter was. Dit kon erg kwalijke gevolgen hebben voor de beschuldigde, vergelijkbaar met de heksenjacht tijdens de inquisitie.

Bron: Wikipedia

 Tomte en Man op paard (illustrator: John Bauer)